موفقیت‌های جمهوری اسلامی در گسترش عمق استراتژیک
تاریخ انتشار: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۰۴۲۱۸۱
ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به تاثیر مباحث فرهنگی در افزایش عمق استراتژیک ایران، گفت: موفقیت‌های ایران برای گسترش نفوذ در خارج در زمینه فرهنگی، بر محور شیعی‌گرایی عمدتا موفق بوده ولی در زمینه ایران‌گرایی، باید کارهای بیشتری انجام شود.
دکتر احمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص عمق استراتژیک ایران پس از انقلاب اسلامی اظهار کرد: عمق استراتژیک در ابعاد و حوزه‌های مختلف قابل بررسی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی اضافه کرد: به لحاظ داخلی مهمترین شاخصه عمق استراتژیک از بعد جغرافیایی، پهناوری یک کشور است و به لحاظ خارجی، مباحثی از جمله وجود یک منطقه استراتژیک در مناطق پیرامونی، احتمال نفوذ کشور در آن منطقه پیرامونی، به هم پیوستگی آن منطقه و دسترسی‌هایی که به لحاظ جغرافیایی می‌تواند داشته باشد، مطرح است.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: در سطح داخلی مهمترین مسئله این است که سیستم کشور چقدر منسجم باشد و چقدر مردم با حکومت همراه و هماهنگ هستند. سطح مشروعیت، کارآمدی و اقتدار در این حوزه دارای اهمیت است. به لحاظ بین‌المللی مهمترین مسائل امکان همگرایی فراتر از منطقه، همراهی کشورهای دیگر و پذیرش بازیگر در نهادهای بین‌المللی است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: در بعد اقتصادی، در سطح داخلی مهمترین شاخص میزان توسعه یک کشور، رفاه، پیشرفت و رضایت اقتصادی است و در سطح بین‌المللی امکان همگرایی یک کشور با سایر سیستم‌های اقتصادی و میزان هضم و جذب در سیستم‌های بین‌المللی و توانایی کشور برای جذب سرمایه خارجی و شفافیت سیستم اقتصادی برای سرمایه‌گذاران خارجی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فاطمی‌نژاد با بیان اینکه در مراحل بعد از جغرافیا، اقتصاد و سیاست، بحث فرهنگ مطرح است، عنوان کرد: در بعد فرهنگی، عمق استراتژیک بیشتر به قدرت نرم بازیگر و جذابیت‌های فرهنگی آن معطوف است.
وی با بیان اینکه برخی موارد تاثیرگذار بر عمق استراتژیک در اختیار بازیگران نیست، اظهار کرد: پهناوری جغرافیایی قابل تغییر نیست، مثلا کشوری مانند قطر مساحت بسیار کمی دارد، پس طبیعتا سعی می‌کند ضعف جغرافیایی خود را در زمینه‌های دیگری جبران کند. ولی یک سری موارد با مدیریت و کارآمدی قابل جبران است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در مقایسه عربستان با قطر، عربستان یک محوریت و مرجعیت مذهبی دارد که تمام کشورها نمی‌توانند داشته باشند، زیرا این مرجعیت به سابقه تاریخی، ایدئولوژی و وجود مکه و مدینه در این کشور معطوف است. طبیعتا این موارد برای سایر کشورها قابل دستیابی نیست، ولی مواردی هم به برنامه‌ریزی و کارآمدی یک سیستم معطوف است و کشورها می‌توانند در آن زمینه‌ها برنامه‌ریزی کنند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: در همگرایی سیاسی بین کشورها، رویکرد سیاست خارجی کشورهای دیگر و میزان پذیرندگی آن کشور در سطح بین‌المللی مهم است. در بعد اقتصادی، راهبرد اقتصادی آن کشور اهمیت دارد؛ اینکه چقدر به دنبال همکاری و همگرایی با بقیه سیستم‌های اقتصادی باشد و ایجاد شفافیت کند یا با نهادهای بین‌المللی همکاری داشته باشد. دارا بودن اقتصاد سالم و به دور از رانت و فساد زمینه‌ساز گسترش عمق استراتژیک یک کشور در بعد اقتصاد است.
فاطمی‌نژاد در خصوص افزایش عمق استراتژیک کشورها در بعد فرهنگی بیان کرد: اینکه یک کشور چطور جذابیت‌هایش را به جامعه فرهنگی نشان دهد، آنها را همراه و جذب کند و همه را در مباحث فرهنگی راغب کند، مباحثی قابل برنامه‌ریزی است و نیازمند راهبردهای طولانی مدت است، زیرا عمق استراتژیک با شلیک یک گلوله افزایش نمی‌یابد و باید برنامه‌ریزی، مدیریت و صبر در زمان‌های طولانی صورت می‌گیرد.
وی در خصوص تاثیر مولفه‌های ثابت بر افزایش عمق استراتژیک ایران عنوان کرد: به لحاظ جغرافیایی وضعیت ایران، وضعیت بدی نیست. ایران کشوری پهناور است و در یک موقعیت مناسب جغرافیایی قرار دارد، یعنی بازیگران مهمی در اطراف هستند که قابلیت ارتباط و ائتلاف با آنها وجود دارد. همچنین ایران مورد توجه قدرت‌های بزرگ قرار دارد که به همراه عنصر برنامه‌ریزی خوب برای تعمیق عمق استراتژیک کمک‌کننده است.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه مولفه‌های جبری تاثیرگذار بر عمق استراتژیک ایران مناسب است، ادامه داد: خاورمیانه منطقه‌ای حائز اهمیت است و مسائلی مانند جهان تشیع در این منطقه با محوریت ایران مطرح است. به صورت تاریخی پس از صفویه حکومت‌های شیعی روی کار بودند و در دوره جمهوری اسلامی هم با توجه به سبقه مذهبی حکومت، شیعی‌گرایی تقویت شده است.
برنامه‌ریزی‌ها برای گسترش عمق استراتژیک ایران
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در رابطه با تاثیر مدیریت و برنامه‌ریزی بر گسترش عمق استراتژیک ایران گفت: در بعد سیاسی، توفیقاتی برای پیوند زدن سایر بازیگران با کشور صورت گرفته، هرچند دوام و پایداری این توفیقات جای بحث دارد. مثلا ما نتوانستیم با کشورهای منطقه همگرایی بالایی ایجاد کنیم، ولی نوعی همگرایی با بازیگران غیردولتی در سطح منطقه داشتیم که برجسته‌ترین حوزه عمق استراتژیک در جمهوری اسلامی همین است.
فاطمی‌نژاد افزود: گروه‌های مستقر در عراق، سوریه، یمن، کشمیر و آذربایجان بازیگران غیردولتی هستند که حلقه‌ای با محوریت ایران ایجاد کرده‌اند. از این حلقه با عناوین محور مقاومت، هلال شیعی و فرقه‌گرایی ایران یاد شده، ولی نکته این است که جمهوری اسلامی ایران در منطقه جذابیت‌هایی داشته تا آنها را حول محوری واحد جمع کند. این همراهی در برهه‌هایی هم موفق عمل کرده است، مثلا در مبارزه با داعش، جمهوری اسلامی نشان داد که چگونه با بلوک متحد داعش وارد عمل شوند و بازیگران نظامی کلاسیک و شبه‌نظامی در یک گروه منسجم از افغانستان تا سوریه در کنار هم بجنگند و عملا کارآمدی خود را نشان دهند.
وی در رابطه با جنبه دیگر بعد سیاسی یعنی همگرایی ایران با دولت‌ها، ابراز عقیده کرد: ما به لحاظ خارجی در این زمینه توفیقی نداشتیم. بعد از انقلاب ما با تنش‌های زیادی در منطقه از همان ابتدا مواجه بودیم. حمله عراق، دشمنی اعراب، تشکیل شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران و اتفاقات اخیر نشان می‌دهد در این زمینه چندان توفیقی نداشتیم و به غیر از برخی بازیگران مثل پاکستان، ترکیه، عمان که به صورت ثابت روابط غیر خصمانه و نه الزاما دوستانه با ایران داشتند، در رابطه با بقیه کشورها در طول این ۴ دهه مشکلاتی داشتیم.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص افزایش عمق استراتژیک ایران در بعد اقتصادی عنوان کرد: موفقیت‌های ایران در بعد اقتصادی این است که توانستیم علیرغم تمامی مشکلات، همگرایی‌هایی ایجاد کنیم مثلا در مناسبات اقتصادی چه به لحاظ منبع واردات و چه مقصد صادرات، کشورهای همسایه و نزدیک در جایگاه برجسته‌ای هستند.
این استاد دانشگاه با اشاره به ضعف‌های اقتصادی ایران در جهت تعمیق عمق استراتژیک، اضافه کرد: متاسفانه با وجود پتانسیل بالا هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب در همگرایی اقتصادی با این کشورها فاصله داریم و به عنوان مثال برای بهبود وضعیت فروش نفت به این کشورها، هنوز باید کارهای بیشتری صورت گیرد.
موفقیت‌های ایران در گسترش عمق استراتژیک در بعد فرهنگی
فاطمی‌نژاد با اشاره به تاثیر مباحث فرهنگی در افزایش عمق استراتژیک ایران، اظهار کرد: موفقیت‌های ایران برای گسترش نفوذ در خارج در زمینه فرهنگی، بر محور شیعی‌گرایی عمدتا موفق بوده ولی در زمینه ایران‌گرایی، باید کارهای بیشتری انجام شود. ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و آذربایجان پاره‌های ایران تاریخی هستند، ولی آنچنان که باید و شاید نتوانستیم در این مناطق نفوذ داشته باشیم.
وی با اشاره به بعد جغرافیایی افزایش عمق استراتژیک ایران عنوان کرد: در این رابطه تعریف متناقضی وجود دارد. به نظر می‌رسد ما از مرزهای مدیترانه تا سواحل سند و آمودریا نفوذ گسترده و در شبه جزیره عربستان قدرتمندیم ولی با دقت بیشتر به این مسئله مشاهده می‌شود مبنای این افتخار هم گروه‌های غیر دولتی هستند که می‌توانند به سرعت به بازیگران غیر مشروع تبدیل شوند و با به رسمیت شناخته نشدن از سوی محیط بین‌المللی دوام و پایداری عمق استراتژیک ایران را با چالش مواجه کنند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل تاکید کرد: مهمترین مسئله، دستیابی به عمق استراتژیک برای یک بازیگر در راستای راهبردی است که برای دفع تهدیدات و استفاده از فرصت‌ها به کار می‌گیرد. اینکه چطور جلوی تهدیدات گرفته شود تا گسترش پیدا نکند، دارای اهمیت است. از بخشی از تهدیدات علیه ایران در ۴ دهه گذشته نه‌تنها جلوگیری نشده بلکه گسترش پیدا کرده است. مهمترین تهدید علیه جمهوری اسلامی ایران آمریکاست. این بر روابط ما با همسایه‌ها، بازیگران و سازمان‌های بین‌المللی، مناسبات اقتصادی و فرصت‌ها اثر گذاشته و ما نتوانستیم این را مدیریت کنیم.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: ما برای جلوگیری از تهدید آمریکا کارهای زیادی انجام دادیم، ولی این موارد باعث گسترش تهدید و نه حل آن شده است. اگر می‌شد دشمنی آمریکا را به رقابت و بی‌طرفی تبدیل کرد، موفقیت در کمین بود اما الان حتی عدم فروش گاز به پاکستان هم به دلیل پیروی پاکستان از سیاست‌های آمریکا ست.
فاطمی‌نژاد با بیان اینکه اقداماتی مقاومتی در برابر تهدید صورت گرفته ولی به حل تهدید منجر نشده، ادامه داد: داخلی‌سازی امکانات و جایگزینی واردات، توسعه نظامی و افزایش قدرت نظامی اقدامات مقاومتی است، ولی در جهت حل تهدید کاری انجام نشده است. در حالی که مهمترین مبحث در عمق استراتژیک به حداقل رساندن تهدیدات و حل آنهاست تا موانع گسترش و تعمیق عمق استراتژیک برداشته شود.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی سیاسی انقلاب اسلامي ايران استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری دهه فجر افتتاح پروژه در دهه فجر استانی ورزشی زنجان استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری تحلیلگر مسائل بین الملل عمق استراتژیک موفقیت های ایران بین المللی بعد اقتصادی جمهوری اسلامی برنامه ریزی فاطمی نژاد یک کشور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۰۴۲۱۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تبلیغات منفی رسانه‌های غرب درباره فتح فاو توسط ایران
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «سفیر انقلاب؛ خاطرات سفرای جمهوری اسلامی ایران در دهه اول انقلاب اسلامی» نوشته الله‌کرم مشتاقی بهمن‌ماه ۱۴۰۲ توسط انتشارات ایران منتشر و راهی بازار نشر شد. این‌کتاب دربرگیرنده خاطرات ۱۰ سفیر جمهوری اسلامی ایران در دهه اول انقلاب است و شرایط سفارتخانه‌های ایران در آن‌برهه زمانی را تصویر می‌کند. این‌تصاویر چالش‌ها و دشمنی‌های خارجی جمهوری اسلامی ایران را هم در مقطع زمانی مورد اشاره نشان می‌دهند.
سفیرانی که خاطراتشان در این‌کتاب ثبت و ضبط شده به این‌ترتیب‌اند: حسن زمانی سفیر ایران در فرانسه، علی اکبر فرازی سفیر ایران در مجارستان، بهمن حسین‌پور سفیر ایران در تانزانیا و اتیوپی، احمد اجل‌لوئیان سفیر ایران در رومانی و یونان، سیدجلال ساداتیان سفیر ایران در انگلستان، سیدرضا حاج زرگرباشی سفیر ایران در بلغارستان و نیکاراگوئه، سید محمدباقر سخایی سفیر ایران در دبی و قطر، رضا سعیدمحمدی سفیر ایران در کره شمالی، احمد دستمالچیان سفیر ایران در لبنان و محمود موحدی سفیر ایران در برزیل.
تا به‌حال چهارقسمت در مرور و معرفی خاطرات سفرای حاضر در این‌کتاب در مهر منتشر شده که در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه‌اند؛
* «خاطره برگزاری مراسم نوروز توسط سفارت ایران در لندن / می‌گفتند فکر می‌کردیم سفارت شکنجه‌گاه دارد»
* «روایت ناکامی ضدانقلاب در بهمن ۶۳ از حمله به سفارت ایران در لندن»
* «خاطره فشار فرانسه به زنان ایرانی برای استفاده از عکس‌های بی‌حجاب»
* «شروع کار سفارت در هتل و مذاکرات سفیر برای خرید جنگنده از اتیوپی»
در ادامه قسمت پنجم مرور کتاب «خاطرات سفیر» را می‌خوانیم؛
* قدم رو به جلوی بلغارستان برای نشان‌دادن حسن نیت به جمهوری اسلامی
سیدرضا حاج‌زرگرباشی از شهریور ۱۳۶۳ تا ۶۹ سفیر ایران در بلغارستان و نیکاراگوئه بوده است. او هم مانند دیگر راویان کتاب می‌گوید طی دهه ۱۳۶۰ به‌دلیل عدم افتراق زیاد بین سران مملکت، خط و خطوط سیاسی در وزارتخانه‌ها و وزارت امور خارجه رسوخ نکرده بود. نکته پرتکرار دیگر در خاطرات «سفیر انقلاب» که حاج‌زرگرباشی هم تکرارش می‌کند، این است که در دهه ۶۰ حال و هوای جبهه و ایثارگری و خدمت خالصانه، بین مسئولان کشور وجود داشت و به‌خاطر ۲ دلیل گفته‌شده، دهه ۶۰ دهه‌ای استثنایی بود.
یکی از خاطرات حاج‌زرگرباشی از دوران خدمتش، مربوط به دیدارهای او و دیگر سفرا با آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی است. او می‌گوید در اکثر این‌ملاقات‌ها که در دهه ۶۰ و دهه‌های بعد با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشته، این‌مساله قابل توجه بوده که هاشمی، مسائل اقتصادی را در اولویت قرار می‌داد و تسهیل در فروش نفت را از سفرا می‌خواست.
دستگاه‌های جاسوسی برای موید تور جنسی پهن کرده بودند اما او ضمن امتناع از پذیرش این‌مساله، در اعتراض به پهن‌کردن دام مورد اشاره، سفر خود را نیمه‌تمام گذاشت. به این‌ترتیب به‌خاطر این‌رفتار دیپلمات ایرانی، قراردادی که قرار بود با مبلغ ۲۲۰ میلیون‌دلار انجام شود، با ۱۸۰ میلیون‌دلار منعقد شدسفیر پیشین ایران در بلغارستان می‌گوید این‌کشور که روزگاری، مهد کمونیست‌های اپوزیسیون بود، برای نشان‌دادن حسن نیت به ایران و برای برقراری روابط بهتر، اجازه فعالیت‌های ضدانقلابی علیه جمهوری اسلامی را از آنها سلب کرد. ضمن روایت همین‌مساله است که صحبت از محسن رفیقدوست وزیر وقت سپاه می‌شود و حاج‌زرگرباشی می‌گوید رفیقدوست و معاون وزیر دفاع، در سال‌های جنگ چندمرتبه به بلغارستان سفر کرده و خریدهای مهمی انجام دادند. یکی از خاطرات جالب سفیر پیشین ایران در بلغارستان درباره یکی از همین‌سفرهاکه امیر موید از مقامات وزارت دفاع در آن حضور داشته و برای یک‌معامله نظامی به بلغارستان رفته است. حاج‌زرگرباشی می‌گوید دستگاه‌های جاسوسی برای موید تور جنسی پهن کرده بودند اما او که مردی مومن و متدین بود، ضمن امتناع از پذیرش این‌مساله، در اعتراض به پهن‌کردن دام مورد اشاره، سفر خود را نیمه‌تمام گذاشت و به ایران برگشت. به این‌ترتیب به‌خاطر این‌رفتار دیپلمات ایرانی، قراردادی که قرار بود با مبلغ ۲۲۰ میلیون‌دلار انجام شود، با ۱۸۰ میلیون‌دلار منعقد شد.
* افتادن بین معرکه آشوبگران و مارگزیدگی آقای سفیر
پس از بلغارستان، محل ماموریت بعدی حاج‌زرگرباشی، نیکاراگوئه بوده که محرومیت‌ها و محدودیت‌های زیادی داشته است. یکی از خاطرات این‌سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور یادشده، وجود گزندگان و مشکل ماگزیدگی است که برای او پیش آمد. در خاطره‌ای دیگر، حاج‌زرگرباشی، روزی در خیابان، خود را بین درگیری دو گروه ساندنیست‌ها و کنتراها می‌بیند که به‌واسطه تبحر راننده محلی، موفق می‌شود از معرکه بیرون آمده و جان سالم در ببرد.
* عشق وزیر فرهنگ نیکاراگوئه به امام خمینی
سیدرضا حاج‌زرگرباشی در خاطرات خود از ماموریت نیکاراگوئه از ارنستو کاردینال مارتینز وزیر فرهنگ این‌کشور نام برده و از عشق و علاقه زیادش به امام خمینی گفته است. این‌فرد سه‌بار در دوران حیات امام با ایشان در پاریس و تهران ملاقات کرد و هنگام رحلت امام خمینی نیز به سفارت ایران در نیکاراگوئه رفته و ضمن گریه شدید، قاب عکس امام را بوسید. ارنستو کاردینال مارتینز تا لحظه مرگ در سال ۲۰۲۰ به‌عنوان یکی از علاقه‌مندان امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران در آمریکای لاتین شناخته می‌شد.
یکی دیگر از خاطرات سفیر پیشین ایران در نیکاراگوئه از این‌کشور، درباره یکی از شهروندان السالوادور در ماناگوا است که سال ۱۳۶۷ رادیویی را به‌نام جمهوری اسلامی ایران راه‌اندازی و شروع به پخش برنامه به‌زبان اسپانیایی کرد. این‌شخص براثر مطالعه کتاب‌های شهید مطهری مسلمان شد و جمعیتی حدود ۵۰ هزار نفر را همزمان به دین اسلام سوق داد و مسلمان کرد.
* دسته‌بندی مردمان کشورهای خلیجی به‌روایت مقام اماراتی
سید محمدباقر سخایی از اردیبهشت ۱۳۶۳ تا تیر ۶۹ در دبی و قطر عهده‌دار سفارت جمهوری اسلامی ایران بوده است. مواجهه اول او با ساکنان دبی به این‌نتیجه و جمع‌بندی منجر شده که «برای برخی از اهالی امارات، ایران یک همسایه بزرگ، پر جاذبه و از نظر پزشکی به‌خصوص چشم‌پزشکی قوی بود که هم به لحاظ نزدیکی و هم به لحاظ ارزانی در منطقه حرف اول را می‌زد. جمهوری اسلامی ایران مخصوصا شیراز محل مناسبی برای حضور اماراتی‌ها و کل اهالی منطقه برای مراجعات پزشکی بود.» (صفحه ۳۱۱)
یکی دیگر از جمع‌بندی‌ها و نتایج مشاهدات این‌سفیر جمهوری اسلامی ایران، درباره روان‌شناسی مردمان حاشیه خیلج فارس است. سخایی می‌گوید هنگام پایان ماموریتش و خداحافظی از دبی، یکی از مقامات اماراتی به او گفته «کشورهای خلیجی دو دسته‌اند؛ ما و عمانی‌ها صمیمی، گرم و صادقیم اما کویتی‌ها، سعودی‌ها و قطری‌ها بدبین، متکبر و سرد هستند.» (صفحه ۳۱۴ به ۳۱۵)
اگر کسی در صحبت‌های خود به وسعت کم و کوچک‌بودن قطر اشاره می‌کرد بسیار ناراحت می‌شدند و آن را تحقیرآمیز و توهین تلقی می‌کردند. گاهی طرف قطری می‌گفت برخی ایرانی‌ها چنان با ما رفتار می‌کنند و حرف می‌زنند که گویی وسعت کم قطر به معنی فکر محدود و معلومات کم ما از جهان هستی استسخایی در سال‌های دهه ۶۰ و دفاع مقدس در قطر حضور داشته و اولین‌سفیر جمهوری اسلامی ایران در این‌کشور محسوب می‌شود، می‌گوید کشورهای عربی به‌دلیل فضای متشنجی که رسانه‌های غربی ایجاد کرده بودند، تصور می‌کردند فتح فاو توسط ایران مقدمه‌ای برای حضور جمهوری اسلامی در خاک آنها خواهد بود. او همچنین می‌گوید در سه‌چهارماه ابتدایی ماموریتش، همیشه دو نفر مسلح به‌صورت مثلا نامحسوس همه‌جا او را تعقیب می‌کردند که ماموران حکومتی قطر بودند. او روایت جالبی از خلق و خو و رسم و رسومات اخلاقی مردم قطر دارد:
«در مهمانی‌ها اگر یک‌مهمان خارجی طبق سنت آنها با دست غذا می‌خورد، بسیار خوشحال می‌شدند و آن را نشانه احترام به خود می‌دانستند. یا مثلا استفاده از تسبیح کهربا را نشانه‌ای از دوستی و صمیمیت طرف مقابل با خود می‌پنداشتند. از سوی دیگر، اگر کسی در صحبت‌های خود به وسعت کم و کوچک‌بودن قطر اشاره می‌کرد بسیار ناراحت می‌شدند و آن را تحقیرآمیز و توهین تلقی می‌کردند. گاهی طرف قطری می‌گفت برخی ایرانی‌ها چنان با ما رفتار می‌کنند و حرف می‌زنند که گویی وسعت کم قطر به معنی فکر محدود و معلومات کم ما از جهان هستی است!» (صفحه ۳۲۴)
فشار رسانه‌ای، سیاسی و تبلیغات دولت بعثی صدام حسین و متحدان غربی و عربی‌اش، باعث شکل‌گیری شرایطی شده بود که طی سال‌های دهه ۶۰ کمتر هیات اقتصادی‌ای حاضر می‌شد از قطر راهی ایران شود و سفرهای تجاری عموما یک‌طرفه و از ایران به قطر انجام می‌شدند.
یکی دیگر از خاطرات سخایی از ماموریت در قطر، درباره اطلاعات مردم مذهبی قطر از ایران و اصول اعتقادی کشورمان است. او می‌گوید تعداد زیادی از مذهبی‌های قطر بر این‌تصور بودند که ایران شیعه، سایر مذاهب اسلامی را کافر می‌داند و حتی آنها را مسلمان نمی‌داند. با این‌وجود، سخایی خاطره جالبی از تاثیرگذاریِ آن‌روزهای جمهوری اسلامی ایران در منطقه دارد. او می‌گوید «ولیعهد قطر به قدرت نفوذ فرهنگی وسیاسی ایران اشاره می‌کرد و می‌گفت عربستان سعودی میلیاردها دلار علیه شما خرج می‌کند، اما هرکجا وارد می‌شود می‌بیند جمهوری اسلامی پیش از او وارد شده است.» (صفحه ۳۲۷)
* ممنوعیت شکار پرندگان در ایران و رقابت شیوخ عرب برای گرفتن ویزا
اولین‌سفیر جمهوری اسلامی ایران در قطر روایت می‌کند ممنوعیت شکار پرندگان در ایران باعث شده بود شیوخ عرب برای رسیدن به این‌گونه پرندگان، راه سایر کشورهای اطراف مثل افغانستان، پاکستان و ... را در پیش بگیرند. گاهی هم مقامات محلی ایرانی به‌ویژه در استان‌های جنوبی کشور، قانون را به شیوه‌های گوناگون دور می‌زدند و شیوخ را برای شکار پرنده دعوت می‌کردند. این‌مساله باعث شده بود موضوع اخذ ویزا برای سفر به ایران برای شیوخ به امری حیثیتی و رقابتی تبدیل می‌شد.
یکی از مسائل و موضوعات جالب درباره قطرِ دهه ۶۰، این است که بسیاری از مقامات و مدیران این‌کشور در آن‌برهه سواد خواندن و نوشتن نداشتند و به‌واسطه نسبت فامیلی و عشیره‌ای پست‌های حکومتی را اشغال کرده بودند. چون این‌کشور با جمعیت اندک و سیاست درون‌گرایانه خود، نیازی به فعالیت گسترده اقتصادی نداشت و با فروش مقداری نفت و گاز، امور خود را پیش می‌برد.
* دعوت شخصی رفیقدوست توسط رهبر کره شمالی
رضا سعیدمحمدی از مرداد ۱۳۶۵ تا ۶۷ سفیر جمهوری اسلامی ایران در کره شمالی بوده است. یکی از مهمترین خاطرات او درباره چرایی و چگونگی خرید موشکی ایران از کره شمالی است. او روایت می‌کند زمانی‌که قذافی در اوج موشکباران ایران از سوی عراق، از ادامه همکاری موشکی با ایران عقب‌نشینی کرده و ژیروسکوپ موشک‌های خود را از ایران خارج کرد، ژیروسکوپ موشک‌های خریداری شده از کره شمالی که معمولا با کشتی به ایران حمل می‌شد و زمان زیادی می‌برد تا به ایران برسند، جداگانه با هواپیما به ایران ارسال می‌شد تا مشکل موشک‌های زمین مانده لیبیایی‌ها برطرف شود. محسن رفیقدوست هم که در آن‌زمان وزیر سپاه بود، گاه برای امضای قرارداد یا پیگیری توافق‌های انجام‌گرفته به کره شمالی سفر و با رهبر کره ملاقات می‌کرد. سعیدمحمدی روایت می‌کند، یک‌بار کیم ایل سونگ رهبر کره شمالی رفیقدوست و هیئت همراهش را شخصا به ضیافت نهار دعوت کرد؛ کاری که در عرف دیپلماتیک مرسوم نیست و معمولا همتای مقام مدعو، میزبانی این‌گونه ضیافت‌ها را به عهده می‌گیرد.
زمانی‌که قذافی در اوج موشکباران ایران از سوی عراق، از ادامه همکاری موشکی با ایران عقب‌نشینی کرده و ژیروسکوپ موشک‌های خود را از ایران خارج کرد، ژیروسکوپ موشک‌های خریداری شده از کره شمالی که معمولا با کشتی به ایران حمل می‌شد و زمان زیادی می‌برد تا به ایران برسند، جداگانه با هواپیما به ایران ارسال می‌شد تا مشکل موشک‌های زمین مانده لیبیایی‌ها برطرف شودروایت سفرهای رفیقدوست به کره شمالی و چگونگی مقابله ایران با کارشکنی موشکی لیبی پیش‌تر در قالب پرونده‌های دیگر در مهر منتشر شده‌اند که در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه هستند:
* «وقتی رفیقدوست پیش ژاپنی‌ها تار سبیل گرو گذاشت/قذافی مدعی بود لیبی مسئول ربایش امام موسی صدر نیست»
* «چرا لیبی در کار موشکی ایران کارشکنی کرد و چگونه مستقل شدیم؟»
* مخالفت کره شمالی با فرهنگ برهنگی غرب
سفیر پیشین ایران در کره شمالی می‌گوید کیم ایل سونگ به‌خلاف کره جنوبی به‌شدت با ترویج فرهنگ غربی در کره شمالی مخالفت می‌کرد و از این‌رو اجازه ورود مظاهر فرهنگ غرب به کشور را نمی‌داد. طبق روایت‌های رضا سعیدمحمدی، فرهنگ برهنگی در جامعه کره شمالی وجود نداشت و زنان عموما در ملا عام با لباس‌های بلند و پوشیده ظاهر می‌شدند. نکته جالب دیگر درباره اجتماع کره شمالی که در روایت‌های سعیدمحمدی وجود دارد، این است که در مشاهداتش در خیابان‌های کره شمالی هرگز این‌عرف وجود نداشت که دختران و پسران هنگام پیاده‌روی یا حضور در اماکن عمومی، دست یکدیگر را بگیرند.
* اقبال فیلم‌های ایرانی در کره شمالی
سعیدمحمدی می‌گوید در دوران ماموریتش در کره شمالی، فیلم‌های ایرانی در این‌کشور طرفداران زیادی داشتند و زمانی که هفته فیلم ایران در این‌کشور برپا می‌شد، سینماها مملو از جمعیت می‌شدند. او درباره سلیقه سینمایی مردم کره شمالی نیز این‌فراز را در خاطراتش دارد: «فیلم‌های سینمایی عمدتا تاریخی و حماسی است و از نمایش فیلم‌های مستهجن و غیراخلاقی در سینماها خبری نیست.» (صفحه ۳۷۵)
* چرایی رکود فعالیت دیپلماتیک سفارتخانه‌ها
سفیر سابق ایران در کره شمالی در بخشی از خاطراتش، نگاه انتقادی به سیاست‌های کاربردی و غیرکاربردی دارد و درباره رکود فعالیت سفارتخانه‌های ایران می‌گوید. باور سعیدمحمدی این است که «در حال حاضر، یکی از دلایل رکود فعالیت دیپلماتیک در اغلب سفارتخانه‌های ما در خارج کشور، همین دستورالعمل‌های ارسالی از مرکز و ترس سفرا از برخورد مرکز با آنان است. این‌دستورالعمل‌ها به‌ظاهر در راستای تامین منافع ملی صادر می‌شود، اما در حقیقت برخلاف منافع ملی و مانع از تحرک دیپلمات‌های ما در سراسر جهان است.» (صفحه ۳۸۰ به ۳۸۱)
* فساد اخلاقی وزارت خارجه در سال‌های پیش از انقلاب
از دیگر نکات جالبی که رضا سعیدمحمدی به آنها اشاره می‌کند، وضعیت فساد در وزارت خارجه، پیش و پس از انقلاب است. به گفته او، مسجد وزارت امور خارجه در واقع همان‌سالن بزرگی است که در زمان رژیم طاغوت، سالن رقص و محل برگزاری شب‌نشینی‌های اعضای ارشد این‌وزارتخانه بود.
سعیدمحمدی می‌گوید «وزارت خارجه پیش از انقلاب به لحاظ اخلاقی یکی از آلوده‌ترین دستگاه‌های دولتی بود. در همین‌رابطه، خانم‌هایی در این‌وزارتخانه مشغول به‌کار بودند که سابقه خوبی نداشتند و ادامه فعالیت آنها به صلاح محیط اداری این‌دستگاه نبود، به‌خصوص که شاهدان زیادی علیه آنها شهادت داده بودند. بنابراین تمام این‌خانم‌ها شناسایی و از وزارت خارجه اخراج شدند. برخی از آنها را که به احکام خود اعتراض داشتند و جرم‌شان سنگین نبود، بازنشسته کردیم.» (صفحه ۳۵۷)
ادامه دارد...
کد خبر 6091977
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت